In 10 jaar naar duurzame energie via het spoor? Sun-ways maakt het mogelijk

Het Zwitserse bedrijf Sun-ways komt met een idee wat bijna te mooi lijkt om waar te zijn. Want wat als we zonne-energie konden opwekken zonder dat we daar extra ruimte voor nodig hebben? Geen velden vol zonnepanelen ten koste van landbouwgrond of natuur, maar stroomopwekking op plekken die toch al in gebruik zijn? In Zwitserland wordt die gedachte werkelijkheid: daar worden zonnepanelen tussen de spoorrails geïnstalleerd. Een experiment dat, als het succesvol blijkt, grote gevolgen kan hebben voor de toekomst van duurzame energie. Wereldwijd, dus ook in Europa en Nederland.

Sun-ways maakt zonnepanelen onderdeel van het spoor

In het Zwitserse kanton Neuchâtel is onlangs een baanbrekend proefproject van start gegaan. Het Zwitserse bedrijf Sun-Ways ontwikkelde een systeem waarbij zonnepanelen als een soort ‘tapijt’ tussen de rails worden uitgerold. Deze panelen zijn niet permanent bevestigd, maar demonteerbaar. Zo blijft het spoor toegankelijk voor inspectie en onderhoud – een vereiste binnen de strikte normen van de spoorsector.

Het installeren gebeurt met een speciaal uitgeruste trein die de panelen automatisch uitrolt. Die aanpak maakt het mogelijk om tot 1.000 vierkante meter per dag te leggen. De testbaan telt voorlopig 48 panelen over een traject van 100 meter. Verwachte opbrengst: zo’n 16.000 kilowattuur per jaar – genoeg om vier huishoudens van stroom te voorzien.

Waarom zonne-energie op het spoor misschien dé oplossing is

Op papier klinkt het als een niche-oplossing, maar het potentieel is verrassend groot. Alleen al in Zwitserland is er ongeveer 5.300 kilometer aan spoorlijn. Als slechts een deel daarvan wordt benut voor zonnepanelen, zou dat goed zijn voor één terawattuur aan stroomproductie per jaar – circa 2% van het totale Zwitserse elektriciteitsverbruik.

De voordelen van het concept van Sun-ways zijn duidelijk:

• Geen extra ruimte nodig: het spoor ligt er al, en het landschap blijft onaangetast.
• Infrastructuur is al aanwezig: geen nieuwe kabels of transformatoren nodig.
• Slim onderhoud: de panelen worden gereinigd door borstels aan reguliere treinen, en ze zijn snel verwijderbaar bij werkzaamheden.

De panelen zijn bovendien voorzien van een anti-reflectielaag om machinisten niet te verblinden en voldoen aan de eisen op het gebied van trillings- en temperatuurbestendigheid. Dat maakt dat het systeem technisch geschikt is voor gebruik in alle seizoenen en onder alle omstandigheden.

Kritische kanttekeningen Sun-ways concept

Toch zijn er ook vragen. Kunnen de panelen de constante belasting van langsrazende treinen aan, zeker op drukbereden trajecten? Wat gebeurt er bij sneeuwval of wanneer bladeren zich ophopen tussen de rails? En hoe groot is het risico op kortsluiting of beschadiging door bijvoorbeeld steenslag?

Sun-Ways stelt dat hun systeem uitgebreid getest is op duurzaamheid en veiligheid. De Zwitserse spoorwegen hebben het project groen licht gegeven voor de testfase. Maar echte schaalvergroting vraagt om langdurige monitoring en een goed onderbouwde businesscase.

En Nederland dan?

Het Nederlandse spoorwegennet is met ruim 7.000 kilometer zelfs groter dan dat van Zwitserland. Daarbij is ons land relatief vlak, wat de installatie van zonnepanelen eenvoudiger maakt. Toch zijn er ook belangrijke verschillen: in Nederland ligt het spoor dichter op de bebouwing, is het gebruik intensiever, en zijn de winters doorgaans natter en minder zonnig. Maar we hebben hier ook weer veel minder sneeuwval.

Daarom zou een pilot ook hier absoluut zinvol kunnen zijn. Bijvoorbeeld op onderhoudstrajecten van ProRail of bij rangeerterreinen met weinig verkeer. Maar ook regionale lijnen met lagere snelheden, zoals we in de Achterhoek en Twente hebben, zouden zich goed lenen voor dergelijke experimenten. Belangrijk is uiteraard dat de panelen compatibel zijn met de Nederlandse eisen voor spoorveiligheid en -beheer.

Maar vanuit duurzaamheidsperspectief sluit het idee heel goed bij de Nederlandse ambities én situatie aan. De spoorsector wil richting 2030 immers volledig emissievrij opereren. Er is een grote behoefte aan innovatieve manieren om duurzame energie op te wekken zonder conflicten op het gebied van ruimtelijke ordening.

Van experiment naar standaard?

De inzet van zonnepanelen tussen de rails is een schoolvoorbeeld van hoe bestaande infrastructuur creatief kan worden benut voor de energietransitie. De Zwitsers tonen aan dat het technisch mogelijk is. Nu is het tijd om te onderzoeken of het ook economisch en praktisch haalbaar is. En dat zou eigenlijk niet alleen in Zwitserland maar ook in andere landen moeten gebeuren.

Als dit concept zich bewezen heeft, kan het uitgroeien tot een nieuwe standaard in duurzame spoorinfrastructuur. En wie weet wekken we in Nederland over tien jaar ook wel een aanzienlijk deel van onze stroom gewoon langs – of eigenlijk: tussen – het spoor op.

Bronnen: Sun-Ways, pv-magazine.com, RailTech, CleanTechnica, Swissinfo, Change.inc
Foto’s: © Sun-Ways